by Joanna Boroń

COVID-1913 września 20220 comments

Uchylenie przepisów ograniczających możliwość potrącenia kary umownej i dochodzenia zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania umowy w trakcie COVID-19

24 sierpnia 2022 r. to ważna data dla podmiotów działających w sektorze zamówień publicznych, która kończy okres ochronny przyznany wykonawcom w ramach pakietu rozwiązań prawnych mających przeciwdziałać skutkom wywołanym przez pandemię COVID-19. Tego dnia ustawą z dnia 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy o rządowym funduszu rozwoju dróg oraz niektórych innych ustaw uchylono art. 15r¹ ustawy o COVID-19 (tj. ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2021 r. poz. 2095).

Komentowana regulacja obowiązywała od czerwca 2020 r. i miała na celu ograniczenie obciążeń finansowych wykonawców w okresie walki ze skutkami pandemii, co miało im pomóc utrzymać płynność finansową i zagwarantować realizację zamówień. Przypomnijmy, że art. 15r¹ stanowił, żew okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego w związku z COVID-19, i przez 90 dni od dnia odwołania stanu, który obowiązywał jako ostatni, zamawiający nie może potrącić kary umownej zastrzeżonej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy w sprawie zamówienia publicznego, z wynagrodzenia wykonawcy lub z innych jego wierzytelności, a także nie może dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia należytego wykonania tej umowy, o ile zdarzenie, w związku z którym zastrzeżono tę karę, nastąpiło w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii – a zatem od dnia 14 marca 2020 r. Choć z brzmienia przepisu można wywnioskować, że intencją ustawodawcy było by pozostał on w mocy przez cały okres obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego w związku z COVID-19 i jeszcze przez 90 dni od dnia odwołania stanu, który obowiązywał jako ostatni, ustawodawca postanowił przepis ten uchylić pomimo tego, że w Polsce w dalszym ciągu obowiązuje stan zagrożenia epidemicznego.

Z uzasadnienia projektu ustawy uchylającej art. 15r¹ wynika, że utrzymanie obowiązujących rozwiązań miałoby negatywne skutki dla wykonawców, gwarantów, a także dla zamawiających, którzy mogą mieć problemy z wyegzekwowaniem skumulowanych kar umownych. Dodatkowo, ustawodawca wskazał na zgodność nowych regulacji z postulatami zamawiających i banków, którzy od samego początku sygnalizowali problemy wynikające ze stosowania art. 15r¹ ustawy i postulowali jego zmianę lub uchylenie. Niewątpliwie, omawiane zmiany nie poprawią sytuacji wykonawców, którzy nadal zmagają się ze skutkami pandemii, a dodatkowo nie zawsze mogą liczyć na waloryzację wynagrodzeń w obliczu rosnącej inflacji.

O tym czy przepisy chroniące wykonawców były przestrzegane przez zamawiających oraz czy wprowadzone regulacje były dla wykonawców pomocne informowaliśmy w naszych wcześniejszych publikacjach, bazując na doświadczeniach zdobytych w trakcie obsługi prawnej wykonawców realizujących zamówienia publiczne w okresie COVID-19 (https://kbzlegal.pl/odwolanie-stanu-epidemii-co-dalej-z-mozliwoscia-potracania-kar-umownych-wykonawcom-zamowien-publicznych/).

Warto podkreślić, że uchylenie art. 15r¹ nie oznacza jednak, że wszyscy zamawiający już w tym momencie odzyskają możliwość dokonania potrącenia z wynagrodzenia lub dochodzenia zaspokojenia z zabezpieczenia należytego umowy. W przepisach przyjęto następujące terminy dla zamawiających:

• od 01 października 2022 r. zamawiający może dokonać potrącenia z wynagrodzenia lub dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia co do roszczeń powstałych w roku 2020,
• od 01 stycznia 2023 r. zamawiający może dokonać potrącenia z wynagrodzenia lub dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia co do roszczeń powstałych w roku 2021,
• od 01 kwietnia 2023 r. zamawiający może dokonać potrącenia z wynagrodzenia lub dochodzić zaspokojenia z zabezpieczenia co do roszczeń powstałych w roku 2022 (ale przed wejściem w życie ustawy z 5 sierpnia 2022 r.).

Istotne jest także, że wyżej wskazane terminy dot. potrąceń mają analogiczne zastosowanie co do przedawnienia roszczeń przewidzianych w art. 15r¹, których bieg nie rozpoczął się do dnia wejścia w życie ustawy COVID-19, lub który uległ zawieszeniu mocą ustawy COVID-19.

Ustawa z 5 sierpnia 2022 r. wprowadza dodatkowo zasady dotyczące zabezpieczenia należytego wykonania umowy, jeżeli jego termin ważności upływa w okresie od dnia wejścia w życie tejże ustawy do:

• 13 października 2022 r. – w przypadku roszczeń powstałych w roku 2020,
• 13 stycznia 2023 r. – w przypadku roszczeń powstałych w roku 2021,
• 13 kwietnia 2023 r. – w przypadku roszczeń powstałych w roku 2022 (ale przed wejściem w życie Ustawy z 5 sierpnia),

W powyższych przypadkach zamawiający może dochodzić zaspokojenia z tego zabezpieczenia jeszcze przed upływem odpowiednio wskazanych terminów, chyba że wykonawca na 14 dni przed upływem ważności zabezpieczenia, każdorazowo przedłuży jego ważność lub wniesie nowe zabezpieczenie, którego warunki zostaną zaakceptowane przez zamawiającego. Takie rozwiązanie było już znane stronom umów o zamówienie publiczne na podstawie art. 15r¹ ust. 3 ustawy o COVID-19 – pozytywnie należy ocenić pozostawienie wykonawcom możliwości skorzystania z tej konstrukcji.

W razie pytań lub wątpliwości, zachęcamy do kontaktu z naszymi specjalistami.