by Olga Łata-Irzyniec

Finanse, kodeks postępowania cywilnego23 marca 20200 comments

Możliwość traktowania epidemii koronawirusa SARS-CoV2 jako siły wyższej i powoływanie się przez kontrahentów na siłę wyższą w przypadku nieterminowej realizacji umów

I. Siła wyższa

Z uwagi na brak definicji legalnej siły wyższej w prawie polskim przyjmuje się, że jest to zdarzenie zewnętrzne, niemożliwe do przewidzenia, którego skutkom nie można zapobiec. Zdarzeniem o charakterze siły wyższej jest przykładowo powódź, trzęsienie ziemi, epidemia, wojna, stan wojenny, zamieszki czy też akty władzy podejmowane przez organy państwowe.

W kontekście powyższego, uznać należy że epidemia koronawirusa SARS-CoV2 stanowi zdarzenie, o charakterze siły wyższej. Tym bardziej, że stan rozprzestrzeniania się koronawirusa uzasadnił wprowadzenie w Polsce stanu zagrożenia epidemicznego na podstawie rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego (Dz.U.2020.433).

II. Odpowiedzialność kontraktowa a siła wyższa

Strony powinny wykonywać zobowiązania wynikające z umów zgodnie z ich treścią. W przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania dłużnik – zgodnie z art. 471 kodeksu cywilnego – jest obowiązany do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Dłużnik będzie mógł zwolnić się z odpowiedzialności jeżeli udowodni, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania wynika z okoliczności, za które nie ponosi on odpowiedzialności. Okolicznościami takimi może być przykładowo działanie siły wyższej, działanie osób trzecich, za które dłużnik nie odpowiada, lub działania samego wierzyciela.

III. Niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy z uwagi na epidemię koronawirusa SARS-CoV2

Z uwagi na obecną sytuację na świecie związaną z pandemią koronawirusa SARS-CoV2 i ogłoszonym w związku z tym w Polsce stanem zagrożenia epidemicznego, możliwe będą przypadki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań łączących różne podmioty. Co do zasady, niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania z uwagi na zdarzanie o charakterze siły wyższej, będzie związane z brakiem odpowiedzialności dłużnika za powstanie związanej z tym szkody. Warunkiem zwolnienia dłużnika z odpowiedzialności będzie jednak zaistnienie związku pomiędzy niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania a zaistnieniem siły wyższej. Jako przykład sytuacji, w której możliwe będzie zwolnienie się przez dłużnika z odpowiedzialności za nienależyte wykonanie umowy, można wskazać nieterminowe uzyskanie decyzji z uwagi na ograniczenie pracy urzędów, czy też nieterminową realizację zobowiązań umownych z uwagi na objęcie pracowników kwarantanną. Przykładów sytuacji, które mogą prowadzić do niewykonania lub nienależytego wykonania umowy z uwagi na zaistnienie zdarzenia o charakterze siły wyższej może być znacznie więcej, a każda sytuacja powinna być analizowana na podstawie treści łączącej strony umowy oraz okoliczności danego przypadku.

IV. Skutki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy z uwagi na wystąpienie siły wyższej w postaci epidemii koronawirusa SARS-CoV2

Konsekwencji niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez dłużnika, z uwagi na zaistnienie siły wyższej, należy poszukiwać w umowie pomiędzy stronami. Jeżeli w umowie kwestia ta nie została uregulowana, zastosowanie znajdą przepisy kodeksu cywilnego. Wystąpienie siły wyższej i wynikająca z tego niemożność prawidłowej realizacji umowy przez dłużnika może wiązać się z brakiem możliwości dochodzenia odszkodowania. Dłużnik będzie jednak zobowiązany do prawidłowej realizacji umowy niezwłocznie po ustaniu siły wyższej, chyba że co innego wynika z umowy lub Strony umówią się co do zmiany sposobu lub terminu realizacji umowy z uwagi na zaistniałe zdarzenie.

W przypadku pytań lub wątpliwości, pozostajemy do Państwa dyspozycji.