by Anna Baranowska

Podatki10 maja 20210 comments

Karuzele podatkowe: świadomy udział podatnika w karuzeli VAT wymaga udowodnienia przez organ skarbowy

Szanowni Państwo,

Prawo podatników do odliczenia podatku VAT, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej „TSUE”), stanowi podstawową zasadę wspólnego systemu podatku VAT ustanowionego przez prawodawcę Unii. Prawo to wynika zarówno z prawa unijnego, jak i regulacji implementowanych do polskiego porządku prawnego.

Dyrektywa Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. U. UE. L. z 2006 r. Nr 347, str. 1 z późn. zm.) dla transakcji wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów przewiduje zwolnienie z opodatkowania VAT z zachowaniem prawa do odliczenia podatku naliczonego. Natomiast w  art. 41 ust. 3 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 685 z późn. zm.) polski ustawodawca określił, iż wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów podlega opodatkowaniu według stawki podatku 0%.

Prawo do odliczenia podatku naliczonego, stanowi więc integralną część mechanizmu podatku od wartości dodanej i co do zasady nie podlega ograniczeniu. Mimo to z przepisów prawa oraz orzecznictwa TSUE wynika, iż w pewnych, ściśle określonych przypadkach, możliwe jest zakwestionowanie prawa do odliczenia podatku naliczonego. Chodzi tu m.in. o sytuacje, w których transakcja dokonana przez podatnika wiąże się z przestępstwem w zakresie podatku VAT. Są to przede wszystkim przypadki, w których to sam podatnik dopuszcza się oszustwa podatkowego (np. świadomie bierze udział w tzw. karuzeli podatkowej). Podmioty prawa nie mogą bowiem powoływać się na przepisy prawa Unii Europejskiej w celu popełnienia przestępstwa lub nadużycia swoich uprawnień.

W związku z tym krajowe organy administracyjne i sądowe powinny odmówić prawa do odliczenia, jeżeli zostanie udowodnione na podstawie obiektywnych przesłanek, że skorzystanie z tego prawa wiązałoby się z przestępstwem lub nadużyciem.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w postanowieniu z dnia 6 lutego 2014 r. jednoznacznie podkreśla, iż odmowa prawa do odliczenia wymaga wykazania przez organy podatkowe na podstawie obiektywnych przesłanek – bez wymagania od odbiorcy faktury podejmowania czynności sprawdzających, które nie są jego zadaniem – iż odbiorca ten wiedział lub powinien był wiedzieć, że wskazana transakcja wiąże się z przestępstwem w dziedzinie podatku VAT (postanowienie TSUE z 6.02.2014, sygn. C-33/13 Marcin Jagiełło przeciwko Dyrektorowi Izby Skarbowej w Łodzi). Innymi słowy, to organ podatkowy musi udowodnić (a zgromadzony materiał dowodowy w tym zakresie nie może pozostawiać żadnych wątpliwości), że podatnik wiedział bądź powinien był wiedzieć, że dokonana na jego rzecz dostawa dotknięta jest nieprawidłowościami w rozliczeniu podatku bądź stanowi oszustwo podatkowe.

W obecnej praktyce organów podatkowych niejednokrotnie zdarza się, iż organy przyjmują zasadę odpowiedzialności zbiorowej, polegającą na obciążeniu podatnika zarzutami za nieuczciwe działania jego kontrahentów uczestniczących w procederze karuzeli podatkowej. Praktyka ta w żadnym razie nie zasługuje na aprobatę.

Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 9 listopada 2017 r. trafnie zauważa, że ani przepisy prawa unijnego, ani przepisy polskiej ustawy o podatku od towarów i usług nie pozwalają na przyjęcie apriorycznego założenia, że wszyscy uczestnicy obrotu towarem – w sytuacji gdy na jednym z etapów obrotu doszło do oszustwa podatkowego – powinni być traktowani tak samo jak podmiot, który dopuścił się oszustwa (wyrok WSA we Wrocławiu z 9.11.2017 r., I SA/Wr 403/17). Nie można więc z góry zakładać, że wszystkie podmioty zidentyfikowane w łańcuchu dostaw są świadome uczestnictwa w karuzeli podatkowej, dopóki nie udowodni się im oszukańczych działań.

W postępowaniu podatkowym organ podatkowy może odmówić prawa do odliczenia podatku VAT jedynie w sytuacji, gdy m. in. udowodni na podstawie obiektywnych przesłanek, że podatnik był świadomy oszukańczego charakteru dokonywanych transakcji bądź też powinien był wiedzieć, że uczestniczy w oszustwie podatkowym, np. karuzeli podatkowej. Jeśli jednak mimo przeprowadzenia wyczerpującego postępowania dowodowego pozostałyby niedające się usunąć wątpliwości (w szczególności co do dochowania należytej staranności i dobrej wiary podatnika), to brak jest podstaw do rozstrzygania na niekorzyść podatnika.

Z wyrazami szacunku,

Zespół KBZ