Zagadnienie w sprawie o sygn. akt III CZP 11/20 miało następujące brzmienie: czy w świetle art. 405 k.c. i art. 409 k.c., w przypadku uznania umowy kredytu indeksowanego za nieważną na skutek zawarcia w niej klauzul abuzywnych, gdy bezpodstawne wzbogacenie ma miejsce po obu stronach umowy, kredytobiorca może skutecznie domagać się od banku zwrotu świadczenia w postaci rat kapitałowo-odsetkowych zapłaconych w walucie polskiej lub w walucie obcej, w sytuacji gdy nie doszło do zwrotu przez kredytobiorcę wypłaconej przez bank kwoty kredytu w nominalnej wysokości?

Do tej pory w kontekście zasad rozliczania się stron w przypadku uznania umowy kredytowej za nieważną w orzecznictwie można było spotkać linie orzecznicze opowiadające się bądź za: „teorią salda ”bądź za  „teorią dwóch kondykcji”.

„Teoria dwóch kondykcji” zakłada, że roszczenia obu stron należy traktować oddzielnie. Każda ze stron, jeżeli chodzi o problematykę dotyczącą zasad rozliczania się, nie jest w żaden sposób uzależniona od decyzji drugiej strony, czyli ma możliwość dochodzenia roszczeń według własnego uznania. Kredytobiorca może domagać się zwrotu od banku przekazanych mu kwot w postaci rat kapitałowo-odsetkowych nawet jeżeli kredyt nie był spłacony w całości. W tym samym czasie, po stronie banku powstaje roszczenie o zwrot wypłaconego kredytu. Teoria ta jest bardziej korzystna z punktu widzenia interesu kredytobiorcy niż teoria salda.

„Teoria salda” z kolei zakłada, że w momencie wydania orzeczenia o nieważności umowy kredytowej następuje wzajemne potrącenie przysługujących stronom roszczeń. Sąd, w tym przypadku, ocenia sytuację kredytodawcy oraz kredytobiorcy pod względem dokonanych rozliczeń. Różnica w zakresie wzbogacenia się stron stanowi roszczenie, które może przysługiwać zarówno bankowi jak i kredytobiorcy, w zależności o tego, czyje wzbogacenie ma wyższą wartość.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 16 lutego 2021 roku również wskazał, że rozliczenia stron nieważnej umowy kredytu muszą nastąpić według teorii dwóch kondykcji, w szczególności stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.

Wydane rozstrzygnięcie daję kredytobiorcom nadzieję, że powstałe wątpliwości, które będą przedmiotem posiedzenia 25 marca 2021 roku również będą rozstrzygnięte na ich korzyść.